Kwalitatieve methoden en onderzoeksethiek

Het studieonderdeel sluit aan op het in de eerste periode gevolgde onderdeel B1-ONDZ1 en is deels een voortzetting hiervan. De focus ligt op het verdiepen en deels toepassen van de in de eerste periode verworven kennis. Daarnaast doen de studenten praktijkervaring op door de verschillende kwalitatieve onderzoeksmethoden daadwerkelijk uit te voeren. De onderzoeksbenaderingen – m.n de etnografische benadering de case-study en evaluatieonderzoek – waar de student bij B1-ONDZ1 in theorie kennis mee heeft gemaakt, worden in dit studieonderdeel uitgediept. De empirische cyclus wordt volledig doorlopen. Hierbij staan de drie basismethoden voor kwalitatief onderzoek, t.w. documentenanalyse, participerende observaties en diepte-interviews centraal.

De studenten werken in vier- of vijftallen en voeren het veldwerk uit binnen de natuurlijke context. Tijdens en na het veldwerk zetten de studenten de verzamelde gegevens om in schriftelijk materiaal: thick descriptions en Verbatim getranscribeerde interviews. Na deze bewerking worden de studenten in speciale practica geïnstrueerd om de verzamelde data systematisch te coderen, trianguleren en analyseren met behulp van Atlas.ti.

Daarnaast besteden we aandacht aan de ethiek van wetenschappelijk onderzoek. We gaan in op de organisatie en infrastructuur van het wetenschappelijk bedrijf en we bezien ethische componenten van wetenschappelijk onderzoek. Daarbij besteden we aandacht aan verschillende ethische thema’s en dillema’s. Centraal staan de ethische richtlijnen van de VSNU. Daarnaast houden we ons bezig met zaken als integriteit, plagiaat, taboes, bronverwijzing, en meer in relatie tot praktijkgericht onderzoek: de relatie tussen onderzoeker enerzijds en opdrachtgever of onderzoekssubject anderzijds.

Omdat Humanistiek een normatieve vorm van wetenschapsbeoefening is, is de ethiek van onderzoek een belangrijke kwestie. Daarbij is humanistiek onderzoek vaak praktijkgericht en juist dan komen ethische aspecten snel naar voren.

Na afloop van deelname aan B1-ONDZ2: Methoden van kwalitatief sociaalwetenschappelijk onderzoek volgens de eisen:

1. Je kunt mogelijkheden en beperkingen van belangrijke benaderingen binnen kwalitatief sociaalwetenschappelijk onderzoek benoemen (o.a. etnografisch onderzoek, de case-study, evaluatieonderzoek)
2. Je kunt de basisprincipes van sociaalwetenschappelijk kwalitatief onderzoek uitleggen en in samenwerking met medestudenten toepassen op een casus
3. Je kunt onder begeleiding een onderzoeksopzet ontwerpen, inclusief een theoretisch kader en een beargumenteerd plan van aanpak
4. Je kunt onder begeleiding en in samenwerking met medestudenten de drie basismethoden van kwalitatief onderzoek (documenten-analyse, participerende observatie en het kwalitatieve interview) uitvoeren, en omzetten in data
5. Je hebt kennis van een aantal benaderingen die gerelateerd zijn aan de drie basismethoden (casestudy onderzoek, schaduwen, groepsinterviews) en kan de mogelijkheden en beperkingen van deze benaderingen benoemen
6. Je kunt onder begeleiding en in samenwerking met medestudenten, met behulp van software kwalitatieve data analyseren
7. Je kunt in samenwerking met medestudenten de onderzoeksopzet, de uitvoering, de bevindingen en de reflecties vastleggen in een rapportage
8. Je kunt in eigen woorden formuleren wat ethische principes zijn van verantwoord wetenschappelijk onderzoek en een beredeneerd standpunt innemen in een onderzoeksethisch vraagstuk
9. Je kunt uitleggen hoe deze principes in het wetenschappelijk werk worden bewaakt en wat de risico’s zijn van onethisch wetenschappelijk gedrag
10. Je kunt een beargumenteerde keuze maken voor dataverzamelingsmethoden met inachtneming van ethische aspecten in de feitelijke onderzoekspraktijk
11. Je bent voorbereid op empirisch onderzoek in andere onderwijsprogramma’s, waaronder de bachelorthesis

Levensbeschouwelijke, arbeidsmarktgerichte en academische vorming
Dit studieonderdeel draagt met name bij aan de academische vorming van studenten. De studenten leren kwalitatief onderzoek op te zetten en uit te voeren.

Korte toelichting samenhang andere onderdelen
Verticale samenhang binnen de bacheloropleiding: Dit studieonderdeel biedt kennis en vaardigheden die noodzakelijk zijn om wetenschappelijk onderzoek te onderscheiden, te begrijpen en uit te voeren. Het vak biedt studenten een basis om de hierop volgende leeronderzoeken en uiteindelijk de bachelorscriptie succesvol te kunnen afronden.

Verticale en horizontale samenhang binnen de bacheloropleiding: De thematiek waar studenten hun onderzoeksopzet op baseren heeft betrekking op ‘Samenleven en Samen werken’. Studenten kiezen een focus die aansluit op de kennis die is opgedaan of nog wordt opgedaan bij de vakken over humanisering en/of zingeving.

Verticale samenhang binnen Bachelor 1: Dit studieonderdeel sluit aan op het vak B1-ONDZ1 (periode 1) en is een voortzetting daarvan omdat het de studenten de gelegenheid biedt de kennis uit B1-ONDZ1 toe te passen.

Werkvormen
De werkvormen zijn hoorcolleges, werkcolleges/tutorgroepen, samenwerken in viertallen of vijftallen, practica en zelfstudie.

De interactieve hoor- en werkcolleges beogen overdracht en verdieping van kennis en inzicht. Naast kennisoverdracht zijn deze colleges bedoeld voor verwerking en praktische toepassing van de stof. Aan de hand van deelopdrachten lopen de studenten een volledige empirische cyclus door. Per opdracht krijgen en geven de studenten individueel (per groepje) en plenair (peer)feedback.

Tijdens de practica (interviewtrainingen en Atlas.ti-training) worden specifieke onderzoeks- en analysevaardigheden aangereikt en geoefend. Voor de voorbereiding en deelname aan de colleges en practica wordt van studenten een grote mate van zelfwerkzaamheid gevraagd. Tegelijkertijd reiken de hoor- werkcolleges en practica de studenten ook middelen aan tot het ontwikkelen van een meer autonome, zelfsturende studie- (en beroeps)houding.