Filosofie in de Humanistiek

Code
B1-ZIN2
Soort
Cursus
Studielast
7,5ECTS
Voertaal
Nederlands
Periode
Periode 2 2023-2024
Coördinator
Christoph Henning

Dit studieonderdeel biedt een inleiding in de filosofie als deeldiscipline van de humanistiek. Daarbij ligt de focus op een debat in de negentiende en twintigste-eeuwse filosofie over het existentiebegrip, waarin opvattingen over de diepgaande verwevenheid van mens en wereld centraal staan. Dit debat wordt bestudeerd en ge­re­construeerd aan de hand van primaire filosofische bronteksten. Omdat de existentiefilosofie een ant­woord is op eerdere benaderingen in de filosofie, worden vanuit de behandelde bronteksten lijnen terug in de geschiedenis getrokken (tot aan de Griekse oudheid), en worden ook lijnen getrokken naar hedendaagse kwesties. Bijzondere aan­dacht wordt besteed aan verbanden tussen filosofie en humanisme (ook historisch).

Existentiefilosofie
Centraal uitgangspunt in de existentiefilosofie is het verzet tegen filosofische stromingen waarin de mens wordt opgevat als een wezen dat onderhevig is aan universele wetten. Existentiefilosofen zijn van mening dat dergelijke stromingen ons bestaan als unieke individuen in concrete situaties niet adequaat kunnen begrijpen omdat ze geen ruimte laten voor de menselijke opdracht om onszelf te ontplooien en zelfvervulling te realiseren in onze levens. Existentiefilosofen vatten individuen op als ‘agents’ die, gegeven een specifieke sociale en historische wereld, door hun handelen hun identiteit ontwikkelen en zelf verantwoordelijk zijn voor wat ze van hun leven maken.

Relevantie voor het humanisme
De existentiefilosofie is zeer relevant voor een dieper begrip van het humanisme. Ook in het humanisme wordt het individu opgevat als een ‘agent’ die de morele taak heeft zichzelf te verwerkelijken en zijn omstandigheden te overstijgen. Het humanisme erkent echter ook dat het individu zich moet leren verhouden tot de existentiële kwetsbaarheid van het menselijk bestaan die onze zelfverwerkelijking kan belemmeren, en die we op een betekenisvolle manier in ons leven moeten integreren.

Bronteksten
De bronteksten in dit vak bouwen op elkaar voort. Ze vormen een samenhangend filosofisch debat over de menselijke existentie, waarbij het individu op zeer verschillende manieren wordt opgevat.

Na afloop van deelname aan B1-ZIN1 Filosofie in humanistiek volgens de eisen (hoorcolleges, werkgroepen, zelfstudie) kan de student:

  1. Filosofische bronteksten van inleidend tot middelmoeilijk niveau lezen, en interpreteren met het oog op een humanistieke doordenking van de existentiefilosofie (eindtermen 1a, 3a).
  2. De behandelde primaire filosofische teksten in een debatlijn met betrekking tot het thema existentiefilosofie plaatsen en het debat op hoofdlijnen reconstrueren (eindtermen 4a, 4b).
  3. Dit debat als antwoord op historisch voorafgaande filosofische problemen verklaren, waarbij je expliciet de posities van cruciale filosofen (zoals Plato, Descartes en Kant) kunt benoemen, alsmede van een aantal 19e en 20e-eeuwse existentiefilosofen (zoals Kierkegaard, Heidegger en Sartre) (eindtermen 3b, 4a).
  4. De betekenis van filosofie als deeldiscipline van de humanistiek uitleggen (eindterm 1a).
  5. Verbanden leggen tussen filosofie en humanisme (eindterm 1b).

Gewenst: B1-ZIN1 - Inleiding theorie en geschiedenis van de levensbeschouwing

AuteurTitelPrijsISBNVerplichtExterne url
Sarte, J.P.Existentialism is a humanism€ 8,79ISBN 9-780300-115468Ja

Levensbeschouwelijke, arbeidsmarktgerichte en academische vorming
Dit studieonderdeel is vooral (1) levensbeschouwelijk en (2) academisch van karakter:

  1. bronnen en herbronnen zijn sinds de renaissance typisch voor humanisme; daarenboven is filosofie in meerdere opzichten verwant aan humanisme;
  2. verder wordt in dit studieonderdeel ervaren dat kennis gesitueerd en contextueel is, en altijd het voorlopige resultaat is van wetenschappelijk en maatschappelijk debat.

Korte toelichting samenhang andere onderdelen
De studenten verwerven in dit eerstejaars studieonderdeel elementaire kennis van de filosofie – als deeldiscipline van de humanistiek. Dit stelt hen in staat deze kennis in het vervolg van de opleiding uit te breiden en te verbinden met andere deeldisciplines van de humanistiek en met relevante praktische toepassingen, in het bijzonder met betrekking tot zingevingskwesties. Het onderdeel legt een basis voor B2-HUM4: Ethiek, B2-ZIN4a: Geschiedenis van het humanisme, B2-ONDZ5: Filosofisch onderzoek, en B3-BT: Bachelor thesis.

Werkvormen
In het werkboek van dit studieonderdeel wordt verantwoord waarom de filosofische kennis hier wordt verworven uit de gezamenlijke studie van primaire bronteksten. De maandagse hoorcolleges (van drie uur) bieden, waar mogelijk ondersteund door audiovisueel materiaal, wekelijks een systematische en context-gevende introductie op de die week behandelde denker(s) en de te bestuderen tekst(en). In de donderdagse werkgroepen ligt de nadruk op de bestudeerde teksten.

TitelStudielast
Bachelor Humanistiek180ECTS
  • Hoorcollege
  • Werkgroep
NaamRol
Christoph HenningCoördinator